Bilgisayar donanım parçaları bir bilgisayarın kullanımında ihtiyaç duyulan tüm elektronik parçaları ifade etmektedir. Hayatımızın önemli bir bölümünü oluşturan teknolojik aletlerden olan bilgisayarların parçalarını tanımak ve bilmek, kullanım esnasında rahatlık sağlar ve meydana gelen herhangi bir problem durumunda sorunun kaynağını tespit edebilmemizi kolaylaştırır. Bu kapsamda sizler için bilgisayar donanım parçaları ve görevlerini detaylı olarak izah etmeye çalışacağız.
Bilgisayar nedir?
İnsandan aldığı komutları matematiksel ve mantıksal süreçlerden geçirerek işleyen, hafızasında depolayan, gerektiğinde geri sunabilen, farklı cihazlarla haberleşebilen, görüntülü ve sesli olarak çıktılar verebilen elektronik aygıtlara bilgisayar adı verilir.
Bilgisayarlar iki faktörün bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Bunlar yazılım(software) ve donanım(hardware) olarak ifade edilir. Yazılımlar; bir işin veya sürecin yürütülmesinde, elektronik aygıtların birbiriyle haberleşmesinde ve uyumlu çalışmasında kolaylık sağlayan makine komutları bütünüdür. Soyuttur, elle tutulur bir yanı yoktur.
Donanımlar ise bilgisayarların doğrudan fiziksel parçalarıdır. Elektrik ile beslenip görev alanında belirli sorumlulukları yerine getirirler. Donanım birimleri kendi içinde iki farklı gruba ayrılır:
- İç donanım birimleri
- Dış donanım birimleri
Bilgisayar donanım parçaları ve görevlerini anlamak için bu iki grubu iyi tanımak gerekir. Sizler için tüm yönleriyle detaylı olarak izah etmeye çalışacağız.
Bilgisayar Donanım Parçaları
İç donanım birimleri
İç donanım birimleri, kullanıcının doğrudan kontrolünde olmayan, bilgisayarın çalışması için oldukça önemli olan bilgisayarın içinde yer alan parçalara verilen isimdir. Genel olarak iç donanım birimleri en az 5 parçadan oluşur. Anakart, işlemci, RAM, sabit disk, güç kaynağı(power supply) donanımları bilgisayarların olmazsa olmaz parçalarıdır. Bu parçaların dışında isteğe göre harici ekran kartı, CD/DVD sürücü, Wi-Fi kartı, TV kartı gibi elemanlar da dahil edilebilir.
1) Anakart
Anakart; bilgisayarın tüm birimlerinin kontrolünün, bağlantısının, haberleşmesinin sağlandığı en temel ve en büyük karta verilen isimdir. Diğer donanım birimleri soket, slot, port gibi bağlantı noktaları aracılığıyla anakarta bağlanır. Adından da anlaşılacağı üzere anakart bilgisayar için olmazsa olmaz elektronik devredir.
2) İşlemci (CPU)
Kısa adıyla ve Türkçe olarak işlemci olarak ifade ettiğimiz, asıl adı Merkezi İşlem Birimi (CPU) olan bilgisayar donanımı, tüm programların çalıştırılmasını sağlayan, komutları yürüten, işlemleri sürdüren, cihazların görevlerini kontrol eden bilgisayar bileşenidir. İşlemci hızı ne kadar yüksek olursa bilgisayarın kabiliyetleri o kadar iyi olur. Ancak her işlemci her anakart ile uyumlu çalışmaz. Anakarta uyumlu olan işlemcilerin tercih edilmesi gerekir. Bu noktada bir uzmandan veya kılavuzlardan yardım alınması gerekir.
Intel ve AMD firması dünyanın en büyük iki bilgisayar işlemcisi üreten firmasıdır. Bu firmaların ürettiği işlemciler neredeyse tüm bilgisayarlarda kullanılır. Apple firması 2021 yılına kadar bu iki firmanın işlemcilerini de kullanmışken artık kendi ürettiği ve gelişmiş fonksiyonlara sahip M1 işlemcisini kullanmaktadır.
3) RAM
Random Access Memory yani rastgele erişimli bellek olarak Türkçeleştirilebilen RAM donanım birimi; bilgisayarların geçici hafızasıdır ve olmazsa olmaz aygıtlardandır. Bilgisayar çalışmaya başladığı andan itibaren tüm işlemler ve sabit diskten çekilen veriler RAM üzerinde depolanır, kullanıcı bu sayede daha hızlı bir süreç yürütür. Kapasitesi ve DDR durumu ne kadar iyi olursa o kadar yüksek performans sunar ancak aynı işlemcide olduğu gibi RAM’de de anakarta uyumlu modellerin tercih edilmesi gerekir.
4) Sabit Disk
Sabit diskler bilgisayarların kütüphaneleridir, arşivleridir, tüm bilgilerin kalıcı olarak depolandığı ortamlardır. Temel olarak iki türü bulunur. Birincisi HDD, ikincisi ise SSD olarak ifade edilir. HDD’ler eski nesil olup, içerisinde bir disk bulunur ve tüm veriler bu diske yazılır. Okuma, yazma işlemi fiziksel olarak gerçekleştiği için performansı düşüktür.
Performansın hızlı olması için SSD depolama birimleri üretilmiştir. HDD ile aynı bağlantı özelliklerine sahip olan SSD’ler en az 4 kata kadar daha fazla bir hız artışı sunar. Bazı cihazlarda hızın 10 kata kadar çıktığı görülebilir. SSD cihazlarda disk yoktur, bilgi tamamen çipler üzerine elektroniksel olarak depolanır, bu sayede veriye erişim hızı çok yüksektir.
5) Güç Kaynağı (Power Supply)
Tüm iç ve dış donanım birimlerinin ihtiyacı olan elektriğin karşılandığı parçaya güç kaynağı (power supply) denir. Güç kaynakları ülkemizde var olan 220 voltluk şebeke elektriğini doğru akıma çevirerek bilgisayar donanım parçalarının ihtiyacı olan düzeyde sunar. Kaliteli olan modellerde Watt değeri daha yüksektir, bu sayede daha fazla donanımın çalıştırılmasını destekleyebilir.
6) Diğer İç Donanım Birimleri
Bilgisayarların fonksiyonlarını daha da artırmak için daha farklı iç donanım birimlerinden yararlanılabilir. Örneğin harici ekran kartı, CD/DVD sürücüsü gibi parçalar takılabilir. Eğer masaüstü bilgisayarsa ve kablosuz internet bağlantısı yapılmak isteniyorsa Wi-Fi kartı temin edilerek anakart üzerine takılabilir. Bunlarda çeşitlilik oldukça fazla olup bilgisayarın çalışması için en temel gereklilikteki parçalar yukarıda saydıklarımızdır.
Dış Donanım Birimleri
Dış donanım birimleri, kullanıcıların bilgisayara port ve soketler aracılığıyla rahatlıkla bağlayarak çalıştırabileceği, genellikle tak çıkar özellikteki bilgisayar donanım parçalarına verilen isimlerdir. Genel olarak günlük hayatta sıklıkla kullandığımız dış donanım birimleri;
- Klavye,
- Mouse,
- Monitör,
- Hoparlör,
- Kamera,
- Yazıcı,
- Tarayıcı,
- Mikrofon gibi aygıtlar bilgisayarların dış donanım birimlerini oluşturur.
Bilgisayar parçalarında arıza tespiti nasıl yapılır?
Bilgisayar donanım parçaları zaman zaman arıza yapabilir. Bu durumlarda yapılması gereken en önemli davranış çözüm yolunu iyi bir şekilde bilmiyorsak bir servise götürmek olmalıdır. Ancak temel bir bilgiye sahipsek ve çözüm üretebileceğimize inanıyorsak aşağıdaki adımları izleyerek arıza tespiti yapmaya çalışabiliriz:
- Tüm bağlantıların yerinde takılı olup olmadığı kontrol edilir.
- Güç kaynağına elektrik bağlantısı yapılır ve bilgisayar açma tuşuna basılır.
- Açılış anında anakarttan sesli uyarı gelip gelmediği dinlenir (Eğer sesli uyarı varsa aşağıda size sunduğumuz tablodan yararlanabilirsiniz).
- Eğer sesli uyarı yoksa monitörde bir uyarı olup olmadığına bakılır.
- Monitöre hiçbir görüntü gelmiyorsa 3 temel sorun olabilir: bağlantılarda problem olması, ekran kartı arızası, monitör arızası veya RAM arızası.
- Ekrana görüntü geliyor ama Windows yükleme logosu gelmiyorsa 2 temel sorun olabilir: RAM arızası, sabit disk arızası.
- Genellikle bu noktada sabit disk arızaları veya işletim sistemi çökme durumları ile karşılaşılır.
- Çözüm yolu olarak bir yükleme diskini bilgisayara bağlayarak formatlama işlemi denenebilir.
Anakartın üzerinde veya diğer bilgisayar donanım parçalarının içinde meydana gelmiş herhangi bir sorunun çözümü serviste yapılmalıdır. Evde kişisel imkanlar ve yüzeysel tecrübelerle çözüm üretmek iyi bir yöntem olmayacaktır.
Anakart Bip Sesleri ve Anlamları
Anakartların üzerinde buzzer adı verilen sesli uyarı vermeye yarayan küçük bir parça bulunur. Bu parça, anakartın tespit ettiği sorun durumlarında bip sesleri oluşturarak kullanıcıyı bilgilendirmeye çalışır. Genel olarak birçok anakart üreticisi aynı sesleri kullansa da farklı anlamlarda seslendirme tercih edenler de olabilir. Bu noktada kendi markanızın kullanım kılavuzunu inceleyebilirsiniz.
- Sürekli Ses: Güç kaynağı arızası
- Birçok kısa bip: Anakart arızası
- 1 uzun: Bellek tazelenmesinde hata
- 1 uzun 1 kısa: Anakart veya BIOS çipi arızası
- 1 uzun 2 kısa: Ekran kartı arızası (DIP switch kaynaklı)
- 1 uzun 3 kısa: Ekran kartı arızası
- 2 uzun 1 kısa: Ekran kartı arızası (RAMDAC kaynaklı)
- 2 kısa: Bellek parity hatası
- 3 kısa: Belleğin ilk 64k’lık bölümünde hata
- 4 kısa: Timer hatası
- 5 kısa: İşlemci hatası
- 6 kısa: Klavye işlemcisi hatası
- 7 kısa: İşlemci hatası
- 8 kısa: Ekran kartı belleğinde okuma/yazma hatası
- 9 kısa: BIOS ROM hatası
- 10 kısa: CMOS okuma/yazma hatası
