Bilgisayar hızlandırma işlemi, gününün büyük kısmını bilgisayar başında geçirenler için kritik bir iştir ve çok önemlidir. Yavaş çalışan, devamlı kasma yapan, programları, tarayıcıları, oyunları yavaş açan hatta iç açmayan bilgisayarlar kullanıcıların canını sıkar ve bununla birlikte zaman kaybına da neden olur. Peki bilgisayar hızlandırma için neler yapılabilir? Programsız bilgisayar hızlandırma mümkün mü? İşte size 5 önemli ve kolay tavsiye…
Bilgisayarların yavaş çalışmasının pek çok nedeni olabilir. Bunları iki temel madde halinde açıklayacak olursak, Hardware (donanım) veya Software (yazılım) kaynaklı yavaşlık problemi olduğunu görebiliriz. Sizlere bu yazımızda hem donanımsal hem de yazılımsal olarak bilgisayarın yavaş çalışmasına neden olan durumları ve çözüm önerilerini sunacağız. Sunacağımız öneriler programsız ve ücretsiz önerilerdir. Bu yöntem ve tavsiyeleri kendiniz herhangi bir yardım almadan rahatlıkla uygulayabilirsiniz. Öncelikle donanımsal sorunlara ve hız artışı sağlama yöntemlerine değinelim.
Donanımsal olarak bilgisayar hızlandırma
Donanımlardan kaynaklanan sebeplerle laptop ve masaüstü bilgisayarlarda yavaşlık sebebi yaşanabilir. Bunun pek çok sebebi olabileceği gibi en temel 3 sorun bulunmaktadır. Bu sorunlar, RAM yetersizliği, soğutma problemleri ve SSD bulunmama sorunlarıdır. Bahsi geçen üç sorunu daha detaylı olarak izah edelim:
ThisIsEngineering adlı kişinin Pexels‘daki fotoğrafı
1) RAM yetersizliği
RAM bellekler, bilgisayarların geçici bellekleridir. Açılımı Random Access Memory şeklindedir ve Türkçesi rastgele erişimli bellek demektir. RAM bellekler bilgisayarların en kritik parçalarındandır. Hard disk ile işlemci arasında köprü görevi görür. Sistem dosyalarını ve programları kendi üzerinde açar, bilgisayarı başındayken ihtiyacımız olan dosyalar RAM bellek sayesinde kullanılır. RAM’in düşük olması dosyaların geç yüklenmesine ve bilgisayarın yavaşlamasına sebep olur. Anakartın ve işlemcinin desteklediği en yüksek RAM belleği temin ederek bilgisayarınızda çok iyi düzeyde bir hızlanma elde edebilirsiniz.
Anakartın destekleyebileceği maksimum RAM kapasitesini öğrenmek için öncelikle anakart modelini bilmeniz gerekmektedir. Bu noktada bilgisayarınıza CPU-Z veya benzer bir sistem bilgisi programı kurarak anakart modelinizi öğrenip internetten araştırma yaparak maksimum destekleyebileceği RAM kapasitesini öğrenebilirsiniz.
Laptop RAM değişimi ve masaüstü bilgisayar RAM değişimi oldukça kolaydır. RAM belleğin bulunduğu bölüm açılarak slotlara doğrudan oturtulur ve yanlardaki mandalları kapatılır. Böylece kendi başınıza rahatlıkla takma işlemini gerçekleştirebilir ve bilgisayar hızlandırma işlemi yapabilirsiniz.
2) Soğutma problemleri
Bilgisayar üzerindeki veri yolları ısınması durumunda veri iletimini oldukça düşürür. Dolayısıyla bir bilgisayar ne kadar soğuk kalırsa o kadar hızlı çalışır. Bilgisayarlarımızı tozdan korumalı, düzenli aralıklarla temizlemeli ve en geç 2 yılda bir işlemci (CPU) ile işlemci fanı arasına termal macun sürmeliyiz. Bu sayede veri yollarının soğuk kalmasını ve bilgisayarın hızlanmasını önemli ölçüde iyileştirmiş oluruz.
Bilgisayar kasasının içini temizlemeyi pek çok kişi yapmaktadır. Bir elektrikli süpürge yardımıyla kasanın içini açıp biriken tozlar temizlenebilmektedir. Ancak termal macun çekme işlemi pek çok kişi tarafından unutulmakta ve hatta önemsenmemektedir. Bahsettiğimiz üzere, bilgisayar işlemciniz ile işlemci fanınız arasına her temizlik işleminde termal macun çekmeyi asla aksatmayın.
3) Hard disk (HDD) kullanımı
Hard diskler (HDD), eski nesil depolama aygıtlarıdır. İçerisinde en temel manada anlayabileceğimiz şekilde bir CD bulunmaktadır ve veriler CD üzerine yazılarak saklanmaktadır. Günümüzde hard disklerin yerine SSD adı verilen, verilerin tamamen elektronik olarak çiplerde saklandığı depolama aygıtları geliştirilmiştir. Bilgisayarınızdaki HDD’yi sökerek yerine SSD takmanız durumunda bilgisayarınız en az 4 kat hızlanmış olacaktır. Eğer farklı bir problem yoksa ve özellikleri iyiyse 10 kata kadar bir bilgisayar hızlandırma sonucuyla karşılaşmanız mümkündür.
Hard disk yerine SSD takma işlemi de pek çok kişi tarafından kolaylıkla yapılabilir ve herhangi bir teknik servise götürmeye gerek kalmaz. Kasanın içi açıldıktan sonra hard disk yuvasından çıkarılır ve üzerindeki 2 kablo sökülür. Bu kablolardan biri SATA kablosu diğeri de Power Supply’den gelen elektrik kablosudur. Yerinden sökülen hard diskin yerine SSD aygıtı koyulur ve aynı kablolar ilgili yerlere takılarak montaj tamamlanır.
SSD montajı tamamlandıktan sonra bilgisayara sıfırdan işletim sistemi (Windows 8, Windows 10, Windows 11, Linux, Pardus gibi kullandığınız bir işletim sistemi) kurulmalıdır. Masaüstü bilgisayarlar için alacağınız SSD’nin 3.5 inç olması gerektiğini, eğer 2.5 inç alırsanız da SSD montaj kızağı almanız gerektiğini unutmayın.
Yazılımsal olarak bilgisayar hızlandırma
Bilgisayarların yavaş çalışmasına sebep olan bir diğer etken de yazılım sorunlarıdır. İşletim sisteminin zamanla zarar görmesi, gereksiz programların yüklenmesi, çok fazla çerez ve temp dosyasının birikmesi ve virüsler bilgisayarlarınızı yavaşlatabilmektedir. Sizlere sırasıyla bu sorunları ve çözüm önerilerini izah edeceğiz.
1) İşletim sistemi kaynaklı sorunlar
İşletim sistemleri temel olarak üç gruptadır. Windows, Linux ve MacOS işletim sistemleridir. Dünyada ve ülkemizde en yaygın kullanılan işletim sistemi Windows’tur ve şuanda en son sürüm olarak Windows 11 piyasaya sürülmüştür.
İşletim sistemleri bilgisayar kullanım süreci içerisinde zamanla yıpranır ve zarar görür. Bazen gereksiz program yüklemek, bazen hatalı işlem yapmak, bazen de virüs ve zararlı yazılımlar yüzünden işletim sistemleri bozulur ve bilgisayarın yavaşlığına sebep olur. Bu sorunun en iyi çözümü hiç tereddütsüz format atmaktır. Format atmak demek, işletim sisteminin sıfırdan kurulması demektir ve bu işlem pek çok yazılımsal sorunun üstesinden gelecektir. Ancak bu işleme başlamadan önce bilgisayarınızdaki önemli dosyaları yedeklemeyi unutmayın.
2) Başlangıç programlarının kaldırılması
Bilgisayar açılmaya başladığı andan itibaren bazı programlar otomatik olarak arka planda açılır ve çalışır. Bu programları kendiniz kontrol edebilir ve gereksiz gördüklerinizi devre dışı bırakarak bilgisayar hızlandırma işlemi yapabilirsiniz.
Başlangıç programlarını kaldırmak için;
- CTRL+ALT+DELETE tuşları ile Görev Yöneticisi‘ni açın.
- Sekmelerden Başlangıç yazana tıklayın.
- Başlangıçta otomatik açılan programları görüntüleyin.
- Gereksiz gördüklerinizi sağa tıklayarak Devre Dışı Bırak deyin.
Ancak emin olmadığınız ve ne işe yaradığını bilmediğiniz programlara dokunmayın, çünkü sistemin çalışmasında farklı bir soruna sebep olabilir. Bu işlemi sadece bildiğiniz ve emin olduğunuz programlarda kullanın. Örneğin ben kendi bilgisayarımda Microsoft Cortana, OneDrive, PowerISO ve Anydesk programlarını engelleyerek bir miktar hız artışı elde ettim.
3) Virüs ve zararlı yazılım taraması yapılması
Bilgisyarın yavaşlamasının sorunu virüs veya zararlı yazılımlar olabilir. Bu noktada Esed, Norton, Kaspersky veya Microsoft Defender gibi antivirüs programlarından istediğinizi bilgisayarınıza kurarak tam tarama yapın ve zararlı yazılımları tespit edin. Bulunan virüs veya zararlı yazılımların önem derecesine göre karantinaya alın veya tamamen silin. Bilgisayar hızlandırma için faydalı bir sonuç sağlayacaktır.
4) Gereksiz programların kaldırılması
Zaman içerisinde yıllar geçtikçe bilgisayara yüklenen programların sayısı da artar. Bunlardan kullanılmayanlar boştan yere alan kaplar ve bilgisayara yük olur. Bu açıdan kullanmadığınız programları kaldırmanız önemlidir. Bunun için aşağıdaki aşamaları izleyebilirsiniz:
- Denetim Masası‘nı açın.
- Programlar menüsü altından Program Kaldır‘a tıklayın.
- Bilgisayardaki kurulu olan tüm programları görüntüleyebilirsiniz.
- İşinize yaramayan, gereksiz gördüğünüz ve emin olduğunuz programları üzerine çift tıklayın ve bilgisayardan tamamen kaldırın.
5) Çerez ve temp dosyalarının silinmesi
Çerez ve temp dosyaları, bilgisayar programlarının ve internet tarayıcılarının çalışması için arka planda ürettiği geçici dosyalardır. Bu dosyalar otomatik olarak silinmez ve zamanla bilgisayarı büyük bir çöplüğe dönüştürür. Programsız silinebileceği gibi programlar aracılığıyla da silinebilir.
Çerez ve temp dosyalarını programsız silme
- İlk olarak Windows + R tuşlarına aynı anda basarak Çalıştır‘ı açın.
- Burada temp yazın ve arka planda oluşmuş olan tüm çerez ve temp dosyalarını görüntüleyin.
- Açılan klasörde CTRL + A tuşları ile hepsini seçin.
- SHIFT(yukarı ok) + DELETE tuşları ile tümünü kalıcı olarak sil işlemi yapın.
- Çıkan mesajda TAMAM‘ı tıklayın ve bu klasördeki tüm dosyalardan kurtulun.
- Burada yazan tüm işlemleri, ikinci adımdaki Çalıştır’a temp yazıldığı yere %temp% ve recent yazarak da tekrarlayın.
Bu işlemlerden sonra bilgisayarınızdaki hiçbir işe yaramayan geçici temp ve çerez dosyaları silinmiş olacak ve bilgisayar hızlandırma programsız olarak yapmış olacaksınız.
Çerez ve temp dosyalarını programla silme
Çerez ve temp dosyalarını programla silme işlemi için kullanabileceğiniz bazı 3.parti yazılımlar vardır. Bunlar aşağıdaki gibidir, ancak size programsız manuel olarak yukarıdaki tarif ettiğimiz şekilde yapmanızı tavsiye ederiz:
- CCleaner
- Advanced System Care
- AVG TuneUP
- Cheetah Clean Master
- Puran Utilities
6) Masaüstünü ve geri dönüşüm kutusunu boşaltma
Masaüstü (desktop) ve geri dönüşüm kutuları içerikleri bilgisayar açılışında getirilmektedir ve açılış hızını azalmaktadır. Masaüstündeki dosyaların lazım olanları D: sürücüsüne aktarılmalı veya silinmelidir. Geri dönüşüm kutusundaki silinen dosyalar da ihtiyaç yoksa her zaman kalıcı olarak silinmelidir. İhtiyaç olabilecekler yine D: sürücüsü içerisinde saklanmalıdır. C: sürücüsünü ne kadar rahat bırakırsanız o kadar iyi derecede performans alırsınız ve bu sayede bilgisayar hızlandırma yapmış olursunuz.
Bilgisayar hızlandırma programsız nasıl yapılır?
Sizlere 2 temel başlık ve toplam 9 farklı tavsiye ile bilgisayar hızlandırma programsız olarak nasıl yapılır noktasında detayları aktarmaya çalıştık. Bu tavsiyeler manuel olarak yapılması gereken işlemler olup hem donanımsal hem de yazılımsal çözüm önerileridir. Bunlarla da bilgisayar hızlanması sağlanmamış olursa servise gönderilmesinde fayda vardır.
Aklınıza takılan soruları, çözüm önerilerini yorum bölümünden bizlere sorabilirsiniz.
[…] Bilgisayar hızlandırma ile ilgili kapsamlı anlatımlarımızın bulunduğu yazımızı okumak için başlığa tıklayabilirsiniz. […]